İstanbul Kadın Müzesi

Konu Başlıkları

Galeri

Beste

Dilhayat Kalfa, Osmanlı İmparatorluğu'ndaki ilk kadın besteci olan Reftar Kalfa'dan sonra bilinen ikinci kadın bestecidir. Yaşamı hakkında neredeyse yok denecek kadar az bilgi olmasına rağmen, bestelerinin müzik kalitesi günümüze kadar tartışılmaz yerini korumuştur. Dilhayat Kalfa, adındaki Kalfa sıfatından da anlaşılacağı gibi, sarayda yetişmiş ve gene sarayda Kalfa rütbesi kazanacak önemli bir idari görevde bulunmuş bir kişidir.

Araştırmacı Talip Mert, 16.10.1998 tarihinde Osmanlı Arşivi'nde, Dilhayat Kalfa Terekesini (Dilhayat Kalfa'nın Mirası) buldu ve günümüz Türkçesi ile yayımladı. Talip Mert'in bulduğu belge Hicrî 1150 (1737) tarihlidir ve Dilhayat Kalfa'nın ölüm tarihinin 1737 olduğunu belgeler. Dilhayat Kalfa'dan mirasçılarına kalan malları içeren bu liste, Dilhayat Kalfa'nın kitapları, saatleri, mücevherleri, kürkleri, seccadeleri, işlemeleri, tombakları, cam eşyaları, mutfak eşyaları gibi özel objeleri içermekte ve Dilhayat Kalfa'nın günlük yaşamı ve yaşam standardı konusunda bilgi vermektedir.

Dilhayat Kalfa besteleri, Darülelhan Tasnif Heyeti (günümüzdeki Konservtuar) tarafından tesbit edilmiş eserler arasında yer almaktadır. Ayrıca 18. yy. güfte mecmualarından olan Hekimbaşı Mecmuası'nda "Dilhayat" adına kayıtlı Rast ve Eviç makamlarında murabba beste ve Segâh makamında bir semâi'yle birlikte on üç eseri bulunmaktadır.

Diğer Osmanlıca kaynaklarda ise yüze yakın eserinin olduğu bilgilerine rastlanmaktadır. Fakat bu eserler günümüze ulaşmamıştır.

Dilhayat Kalfa'nın günümüze ulaşan besteleri, klasik Türk müziğinin teknik ve estetik açıdan önemli örnekleri arasında sayılır. Makam seyirleri, prozodi mükemmeldir. Dilhayat Kalfa özellikle Evcara makamındaki eserlerinde, bu makamın melodik seyir ve hareketini kusursuz bir biçimde tarif etmiş ve evcara makamına kişilik kazandırmıştır. Evcara makamındaki bir peşrevi ve saz semaisi klasik Türk müziğinde özel kıymete sahip iki eser olarak tanımlanır. Diğer makamlarda bestelediği eserlerinde de usul, makam ve güfte kullanımı son derece ölçülüdür. Güfte seçmekte de oldukça titiz olduğu gözlemlenen Dilhayat Kalfa, mana ve melodik cümle ilişkisinde uygunluğa özen göstermiştir.

Dilhayat Kalfa eserlerini bestelerken çifte düyek, remel, devrikebir, hafif muhammes gibi büyük usulleri kullanmıştır.

Dilhayat Kalfa hakkındaki belgelerde, kendisinin tambur çaldığı da belirtilmektedir.

• Çifte Düyek Evcara Saz Semaîsi
• Muhammes Mahur Saz Semaîsi
• Hüseynî Peşrevi, (Hezar-Dînar) Hüseynî Saz Semaîsi
• Neresin Peşrevi - Neresin Saz Semaîsi
• Sakiyi Müselles Saz Semaîsi
• Büzürk Peşrev
• Evç-Çok mu figanım ol güli ziba hiram için
• Evcara Peşrev
• Evcara Saz Semaisi
• Mahur-Ta be key sinemde ca etmek cefa vü kineye
• Müselles Peşrev
• Müselles Saz Semaisi
• Rast-Nev hiramın sana meyl eyledi can bir dil ki
• Saba-Yek be yek gerçi meramı dili takrir etdim
• Sipihr Peşrev

Dilhayat Kalfa'nın şarkı sözünü de kendi yazdığı besteleri

(seçki)

Mahur Beste - Devr-i Kebîr: "Ta be key sînemde ca etmek cefa vü kîneye"

Saba Beste-Ağır Hafif: "Saba-Yek be yek gerçi meramı dili takrir etdim"

Yek be yek gerçi merâm-î dili takrîr ettim
Neyleyim âh, o meh peykeri dilgîr ettim.
Eyleyip hâbda takbîl o nûr-î basarı
Uyanıp hâhiş ile aynını tabîr ettim.
(Dilhayat Kalfa)

Gönlümün isteklerini birer birer anlattım ama,
Ne yazık ki, sevgilimin gönlünü de incittim.
Ona verdiğim öpücükleri rüyamda,
Aynı arzuyla anlattım, uyandığımda da.
(Günümüz Türkçe'sine serbest uyarlama: Meral Akkent)

 

 

Dilhayat Kalfa özel eğitim almıştır. Bestekâr Itri'nin öğrencisi olduğu düşünülmektedir.

 

 

Restore edilen evi

Dilhayat Kalfa'nın Sultanahmet semtindeki evi, otel olarak kullanılmak üzere 2012 yılında restore edilmiştir.
Adres: Sultanahmet Mh. Tomurcuk Sk. No:1, Sultanahmet - İstanbul

Adı verilen sokaklar

Bestekâr Dilhayat Kalfa Sokağı

İstanbul, Kadıköy, Osmanağa Mahallesi'nde, Söğütlüçeşme Caddesi üzerinde Altıyol'a yakın, Ağabeyler Hamamı'nın olduğu ve bir ucu Kırtasiyeci Sokağı'na çıkan sokaktır.

Dilhayat Sokağı

İstanbul, Bebek, Nisbetiye Caddesi üzerindedir.

Eserlerinin bulunduğu müzik albümleri

• Ahmet Kadri Rizeli (Prodüktör), Osmanlı Mozaiği, 7 CD, Sony Müzik, 2001.
• Gürsel Koçak (Ed.), Kadın Bestecilerimiz, CD, Cemre Müzik,1999.

• "Dilhayat Kalfa'nın evi butik otel oldu", turizmgazetesi.com, 18.09.2012.
• Berat Gürcan Yaman, Türk Düziğinin Devirleri, Haliç Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Musikisi Anasanat Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2007, s. 22, http:// www.belgeler.com/blg/13sr/turk-muzigi-nin-devirleri-the-periods-of-traditional-turkish-music (2.3.2012).
• "Dilhayat Kalfa" maddesi, Esendere Kültür Sanat Derneği web sayfası (2.3.2012).
• Ş. Şehvar Beşiroğlu,"Türk Müzik Geleneğinde Kadınlardan Kadınca Müzik", musikidergisi.net (2.3.2012).
• Turhan Taşan, Kadın Besteciler, İstanbul, 2000.
• M. Nazmi Özalp, Türk Musikisi Tarihi, Ankara, 2000.
• "Dilhayat Kalfa", Aksiyon, 11.12. 1999, (Erişim 20.3.2012).
• Talip Mert, "Dilhayat Kalfa'nın Mirası", Musiki Mecmuası, No.: 466, ss. 68-73, Güz 1999.
• Talip Mert, "Dilhayat Kalfa", Yaşamları ve Yapıtlarıyla Osmanlılar Ansiklopedisi, YKB Yayınları, C. 2, s. 387, İstanbul 1999.
• Yılmaz Öztuna, Türk Musikisi Ansiklopedisi, C. l, İstanbul, 1976, s. 167.